W tym artykule podpowiadamy, co każdy rodzic powinien wiedzieć o szczepieniu przeciw błonicy: jak działa szczepionka, kiedy się ją podaje i czy jest bezpieczna.
Czy błonicą nadal można się zarazić?
Dziś w Polsce odnotowuje się co roku zaledwie kilka przypadków – w 2024 roku zdiagnozowano dwa, a w 2023 jeden. W marcu 2025 pojawił się pełnoobjawowy przypadek u nieszczepionego 6-latka wracającego z Zanzibaruoraz oraz u osoby, która miała z nim kontakt. Choć liczba zachorowań jest niewielka, to sygnał, że choroba wciąż może stanowić zagrożenie.
Zagrożenie błonicą wiąże się głównie z podróżami do krajów, w których choroba wciąż występuje. Dotyczy to m.in. Nigerii (gdzie w latach 2023–2025 odnotowano kilkanaście tysięcy przypadków), Gwinei, Bangladeszu, Indii, Indonezji, Pakistanu, Kambodży czy Afganistanu. Przed wyjazdem do takich regionów warto sprawdzić aktualność szczepień ochronnych – również przeciw błonicy.
Co to jest błonica?
Błonica to bakteryjna choroba zakaźna wywołana przez maczugowca błonicy (Corynebacterium diphtheriae). Bakteria ta wytwarza silną toksynę, która łączy się z komórkami organizmu i wywołuje stan zapalny. Objawy błonicy różnią się w zależności od lokalizacji, a zakażenie może prowadzić do uszkodzenia tkanek gardła, krtani, skóry, a w cięższych przypadkach także serca, nerek czy wątroby.
Schemat szczepienia przeciwko błonicy
Szczepienie przeciw błonicy jest w Polsce obowiązkowe. Podaje się je w szczepionce skojarzonej DTP (błonica, tężec, krztusiec), a dokładne terminy podania zawiera kalendarz szczepień. Są to:
7–8 tydzień życia (I dawka),
12-14 tydzień życia (II dawka),
16-18 tydzień życia (III dawka).
Następnie podawane są dawki przypominające: w 16–18 miesiącu życia, a kolejne w 6 i 14 roku życia.
Ponieważ z upływem czasu odporność na chorobę maleje, dorośli powinni przyjmować dawki przypominające co 10 lat w formie szczepionki dTap (z obniżoną dawką krztuśca).
W przypadku, gdy dziecko nie jest szczepione zgodnie z harmonogramem, pediatra ustala indywidualnie terminy kolejnych dawek.
Czy szczepienie powoduje skutki uboczne?
Szczepionka przeciw błonicy, zazwyczaj podawana w formie preparatu skojarzonego (błonica, tężec, krztusiec), jest uznawana za bezpieczną. Może jednak powodować łagodne odczyny miejscowe, takie jak zaczerwienienie, obrzęk czy tkliwość w miejscu wkłucia, oraz ogólne – np. ból głowy, podwyższoną temperaturę czy uczucie rozbicia. Wszystkie objawy zwykle ustępują w ciągu około 24 godzin. U dzieci może pojawić się także rozdrażnienie lub senność – zwykle objawy te mijają samoistnie w ciągu 1–2 dni.
Jak działa szczepionka przeciw błonicy?
Szczepienie przeciw błonicy polega na podaniu domięśniowo oczyszczonej, nieaktywnej toksyny błoniczej. Nie wywołuje ona choroby, ale pobudza układ odpornościowy do wytworzenia przeciwciał. Dzięki temu, w przypadku kontaktu z prawdziwym patogenem, organizm potrafi szybko rozpoznać zagrożenie i skutecznie się przed nim bronić.
Dlaczego szczepienia są tak ważne?
Szczepienie całej populacji przeciw chorobom groźnym, takim jak błonica, jest kluczowe w utrzymaniu tzw. odporności zbiorowiskowej. Dzięki temu chronione są nie tylko zaszczepione dzieci, ale też osoby, które z różnych przyczyn nie mogą przyjąć szczepionki – np. noworodki, osoby z obniżoną odpornością czy przewlekle chore. To najskuteczniejszy sposób, by zapobiegać nawrotom chorób, które – choć dziś są rzadkie – mogą wrócić, jeśli przestaniemy się szczepić.
