Jak rozpoznać trudności w nauce, by w porę zareagować?
Choć trudności w nauce mogą wystąpić na każdym etapie edukacji, to właśnie te pojawiające się na samym początku szkolnej drogi mogą najbardziej rzutować na kolejne lata. Problemy dziecka mogą wynikać z różnych przyczyn, zarówno ze strony samego ucznia (np. wady wzroku, słuchu, niższy iloraz inteligencji), jak i ze środowiska, w którym dorasta (zaniedbania dydaktyczne, brak wsparcia w domu). Takie kłopoty określane są mianem trudności niespecyficznych. W tym artykule skupimy się jednak na trudnościach specyficznych, czyli takich, które pojawiają się mimo prawidłowego rozwoju intelektualnego dziecka i braku zewnętrznych czynników, które mogłyby tłumaczyć problemy edukacyjne.
Specyficzne trudności edukacyjne ujawniają się już w pierwszych latach szkoły podstawowej. Dlatego uważna obserwacja oraz dobry kontakt z nauczycielami zwiększają szanse na szybką reakcję i podjęcie działań, które pomogą zminimalizować ich skutki.
Po czym poznać, że dziecko ma trudności w nauce?
Objawów może być wiele, ale najczęściej są to:
wolniejsze tempo czytania, gubienie się w tekście,
mylenie podobnych liter lub cyfr (np. b–d, m–n, t–ł, 6–9),
niechęć do czytania i pisania, marudzenie przy odrabianiu lekcji,
liczne błędy ortograficzne mimo znajomości zasad,
kłopoty z organizacją – zapominanie o zadaniach domowych, gubienie zeszytów i przyborów,
trudności z koncentracją i skupieniem uwagi,
problem z zapamiętywaniem wierszyków, piosenek czy tabliczki mnożenia.
Pojedyncze sytuacje tego typu nie muszą od razu oznaczać specyficznych trudności edukacyjnych. Jeśli jednak objawy się powtarzają, utrzymują przez dłuższy czas i wyraźnie wpływają na wyniki w nauce, należy potraktować je jako sygnał ostrzegawczy.
Rodzaje specyficznych trudności edukacyjnych
Wyróżnia się cztery rodzaje specyficznych trudności edukacyjnych:
Dysleksja rozwojowa. To trudności, które można zauważyć już na wczesnym etapie edukacji. Dziecko czyta wolniej, gubi się w tekście, przestawia sylaby lub wyrazy, myli litery. Podczas pisania popełnia błędy.
Dysgrafia. To problemy z estetyką i techniką pisma. Litery są niekształtne, niewyraźne, różnej wielkości. Dziecko nie lubi pisać, męczy się przy tym i unika zadań pisemnych.
Dysortografia. Pomimo znajomości zasad ortograficznych dziecko popełnia liczne błędy. Choć potrafi opisać reguły, w czasie pisania nadal myli się i zapisuje wyrazy niepoprawnie.
Dyskalkulia. To inaczej „dysleksja matematyczna”. Dziecko ma trudności w liczeniu, rozpoznawaniu symboli matematycznych, uczeniu się tabliczki mnożenia czy rozwiązywaniu zadań tekstowych.
Co powinien zrobić rodzic, gdy zauważy pierwsze objawy trudności w nauce?
Gdy rodzic dostrzeże u dziecka powtarzające się trudności w nauce, najważniejsze jest, aby nie bagatelizował sygnałów. To właściwy czas by:
obserwować dziecko – sprawdzić, jakie problemy pojawiają się najczęściej i w jakich sytuacjach,
prozmawiać z nauczycielami – to oni często pierwsi zauważają, że uczeń może mieć pewne trudności w nauce,
skontaktować się z poradnią psychologiczno-pedagogiczną – specjaliści w poradni przeprowadzą diagnozę i wydadzą opinię, dzięki której szkoła będzie mogła dostosować się do specyficznych potrzeb dziecka,
ćwiczyć w domu – krótkie, regularne zadania, proste ćwiczenia najlepiej z elementami zabawy będą bardziej skuteczne i niż żmudne wypełnianie długich kart pracy,
motywować– chwalić dziecko za wysiłek i starania.
Szybka reakcja rodziców i wdrożenie odpowiednich działań mogą sprawić, że trudności w nauce nie przerodzą się w poważniejsze problemy edukacyjne. Wczesna diagnoza, współpraca na linii rodzic–nauczyciel oraz wsparcie specjalistów pozwolą dziecku odzyskać pewność siebie i radzić sobie w szkole na miarę swoich możliwości.
Dzieci są różne, każde ma swoje indywidualne tempo rozwoju, własne talenty i możliwości. Dlatego tak ważne jest, by nie porównywać ich z rówieśnikami, ale otaczać zrozumieniem, opieką i cierpliwością. Nauka nie powinna być powodem do stresu czy źródłem niskiej samooceny, lecz drogą do odkrywania mocnych stron dziecka.
