Kim jest „obcy”?
Od najmłodszych lat uczymy dzieci, że nie powinny rozmawiać z obcymi. Przedszkola i szkoły podstawowe regularnie odwiedzane są przez funkcjonariuszy policji czy straży miejskiej, którzy prowadzą specjalne zajęcia ostrzegające przed zagrożeniami ze strony nieznajomych. Ale jak nauczyć dziecko unikać kontaktu z obcymi, skoro my sami na co dzień rozmawiamy z panią w sklepie, sąsiadką czy osobami w poczekalni u lekarza? Czy te osoby również są nieznajome i niebezpieczne?
Dziecko nie ma doświadczenia, które pozwoliłoby mu ocenić, kto stanowi realne zagrożenie, a kto nie. Dlatego lepiej, by znało zasady bezpieczeństwai traktowało z równym dystansem każdą w teorii obcą osobę. Nawet jeśli to sąsiadka, z którą często się witacie na podwórku, dziecko powinno powiedzieć, że musi zapytać rodziców, zanim gdziekolwiek z nią pójdzie. Zdanie, które powinno wybrzmieć podczas rozmowy z dzieckiem o zagrożeniach, to:
Obcy to osoba, której dobrze nie znamy – ani ty, ani my (rodzice). Możemy się przywitać z panią w sklepie, bo to kulturalne, ale to nie znaczy, że coś o niej wiemy.
Jest jeszcze jedna ważna kwestia, którą należy poruszyć. Są osoby obce, którym w sytuacji kryzysowej można zaufać. Gdy dziecko zgubi się podczas wycieczki lub w centrum handlowym, powinno poprosić o pomoc kogoś w pobliżu – i wtedy samo musi się odezwać do obcej osoby. Warto wytłumaczyć, że można wtedy zaufać:
funkcjonariuszom różnych służb mundurowych (nie tylko policji, ale też straży miejskiej, pracownikom komunikacji miejskiej, ochroniarzom, konduktorom),
ekspedientom w sklepie,
opiekunom innych dzieci.
W takiej sytuacji rozmowa z obcym jest uzasadniona – i nie łamie ustalonych zasad bezpieczeństwa.
„Chodź, pokażę ci kotki”
Jakiś czas temu sieć obiegło nagranie, na którym mężczyzna – za zgodą rodziców – próbował wyprowadzić dzieci z placu zabaw pod pretekstem pokazania zwierzaka. Rodzice z przerażeniem obserwowali, jak ich kilkuletnie dzieci bez wahania oddalają się z nieznajomym.
Rozmawiając z małym dzieckiem o sytuacjach niebezpiecznych, nie możemy liczyć, że instynktownie będzie wiedzieć, jak się zachować. Musimy wpoić mu konkretne reakcje, które staną się odruchem. Co warto mówić dziecku? Przećwiczcie to wielokrotnie w domu – w formie zabawy. Proste zdania, które dziecko powinno umieć wypowiedzieć:
Nie mogę rozmawiać z obcymi.
Nie znam pani/pana.
Nie mogę iść z panią/panem, muszę zapytać rodziców.
Jednocześnie warto dziecku powtarzać, że w ogóle nie musi odpowiadać na żadne pytania. Jeśli podczas zabawy na placu czy plaży ktoś nieznajomy zaczyna rozmowę – ma pełne prawo odwrócić się i wrócić do opiekuna. I nikt nie będzie na nie zły za to, że nie odpowiedziało grzecznie.
Nie strasz – tłumacz i dawaj gotowe rozwiązania
Z chwilą, gdy dziecko zaczyna samo wychodzić z domu (na podwórko, do szkoły, do sklepu) – tracimy nad nim bezpośrednią kontrolę. Pozwalając na taką samodzielność, musimy przekazać zasady bezpieczeństwa, które pozwolą mu poradzić sobie samodzielnie.
Sama rozmowa nie wystarczy. Są sytuacje, które mogą zaskoczyć – nawet starsze dzieci. Oczywiście, zakładamy, że nic złego się nie wydarzy – ale rzeczywistość bywa różna. Warto nauczyć dziecko uważności wobec osób, które zachowują się nietypowo: głośno, agresywnie, idą chwiejnym krokiem, zaczepiają innych. Zastanówcie się wspólnie, co w takiej sytuacji może zrobić dziecko:
przejść na drugą stronę ulicy,
wejść do pobliskiego sklepu,
zawrócić i pójść inną drogą.
Jeśli ktoś zaczepia dziecko – ma powiedzieć głośno, tak by zwrócić uwagę otoczenia:
Proszę mnie zostawić./ Zostaw mnie!
Nie znam pana/pani.
Nie chcę rozmawiać.
Książki edukacyjne – świetne wsparcie rozmowy
Na rynku jest wiele książek dla dzieci, które w przystępny sposób przedstawiają różne sytuacje społeczne, także te niebezpieczne. Mogą być świetnym uzupełnieniem rozmów o tym, czym są zasady bezpieczeństwa, i jak dziecko może się zachować, gdy coś budzi jego niepokój. Dzięki książce dziecko nie tylko lepiej zrozumie temat, ale i łatwiej będzie się z nim utożsamiać.
5 kroków jak nauczyć dziecko nie rozmawiać z nieznajomymi?
Rozmawiaj z dzieckiem o zasadach bezpieczeństwa od najmłodszych lat.
Naucz je prostych reakcji na zaczepki obcych („Nie znam pani/pana”).
Czytajcie razem książki, które poruszają temat bezpieczeństwa.
Tłumacz, że nie każdy „znajomy dorosły” jest godny zaufania.
Wyjaśnij, jakich ludzi na ulicy lepiej unikać i jak reagować na ich obecność.
