„Tego słonia trzeba zjeść po kawałku” jak mawiały kiedyś starsze, bardzo mądre kobiety.
Nie ma wątpliwości, że rozpoznawanie liter i cyfr jest jednym z pierwszych kroków w długim marszu dziecka do wiedzy i do umiejętności samodzielnego jej zdobywania. To właśnie na tym etapie przychodzi czas na kształtowanie podstawowych, elementarnych umiejętności poznawczych dziecka, jego zdolności językowych i matematycznych. To wszystko teraz zdobyte będzie towarzyszyć dziecku przez całe jego życie. Należy jednocześnie podkreślić, że nie ma w tym absolutnie żadnej przesady. Dlatego każde wsparcie w trakcie tego skomplikowanego procesu jest warte największego z możliwych zachodu.
Kiedy jest najlepiej zacząć wprowadzać malucha w świat liter i cyfr? Jak rozpocząć naukę liter i cyfr dziecka przez zabawę, tak aby nie było tym znudzone i chętnie chciało to robić? Jakie są różnice w przyswajaniu liter i cyfr? Co robić, jakie dobierać skuteczne metody i narzędzia, które będą wspierać naukę/zabawę dziecka?
Kiedy rozpocząć naukę liter i cyfr u dziecka?
Nauka liter i cyfr u dzieci nie zaczyna się w szkole. Już w wieku przedszkolnym i w sposób absolutnie normalny, dziecko interesuje się wszystkim, co go otacza, a więc także znakami, symbolami, nazwami i ilościami. Jednak zanim maluch nauczy się czytać, pisać i liczyć, musi najpierw przejść etap nauki rozpoznawania kształtów liter i cyfr. Po co? Po to, by mógł zrozumieć funkcje tych znaków oraz sposób ich używania. Tego etapu nie wolno jest pominąć i dlatego na jego początku kluczowe będą doświadczenia zmysłowe malucha. Jakie? To bardzo proste! Chodzi o dotykanie liter wyciętych z filcu, układanie cyfr z klocków, obserwację napisanych liter i cyfr napisanych na domowej tablicy, czy też numerów stron w książeczkach.
Uwaga!
Im więcej zmysłów dziecka się zaangażuje w proces jego nauki, tym skuteczniej przyswoi sobie ono nowe symbole i ich znaczenie.
Skąd wiadomo, że to jest najwłaściwszy moment na rozpoczęcie nauki?
Gdy maluch już ładnie mówi, jego rozwój nie zatrzymuje się i pędzi dalej. Dzieciak interesuje się wszystkim, co go otacza i w sposób naturalny, chociażby na spacerach, zaczyna interesować się literkami i cyframi. One są przecież w przestrzeni dookoła praktycznie wszędzie, chociażby w postaci reklam.
Litery i cyfry są ciekawe dla dziecka i nie ma żadnego powodu, by maluch się nimi nie interesował.
Jak zacząć naukę? Malucha trzeba obserwować. To nie jest nic nadzwyczajnego, przecież każdy rodzic codziennie obserwuje swoje dziecko, zwłaszcza to małe. Tak więc obserwuj swoje dziecko, patrz, czy interesuje się już literami i cyframi. Jeśli tak, to w jego zabawy można już zacząć wplatać elementy nauki.
Literkami interesują się już zazwyczaj dzieci trzy, czteroletnie. Z cyframi jest podobnie. Dzieci zaczynają w tym wieku zwracać uwagę na przykład na drewniane klocki z zapisanymi literami i cyframi. Jeśli zauważy się takie zainteresowanie dziecka, trzeba powoli za tym podążać, bez nacisków i bez zbytecznego przyspieszania tego procesu. Dobrze jest uważnie obserwować malucha, bo to on jest w tym procesie elementem decydującym.
Nie ma jednej idealnej daty na rozpoczęcie nauki i wszystko zależy od indywidualnego tempa rozwoju dziecka. U większości dzieci zainteresowanie literami i cyframi pojawia się pomiędzy 3. a 5. rokiem życia i to jest najlepszy czas, by wprowadzać litery i cyfry w jego codzienną zabawę:
Jak to robić?
Czytaj dziecku imiona z magnesów na lodówce. Licz schody, gdy idziesz z dzieckiem gdzieś, gdzie schody takie są. Razem z maluchem porządkuj zabawki według ilości. Co jest ważne? Bardzo ważne jest, by nie zmuszać dziecka do nauki, lecz stwarzać okazje do poznawania nowych pojęć w sposób swobodny i dostosowany do jego możliwości.
Czy są jakieś różnice między nauką liter a nauką cyfr?
Chociaż zarówno litery, jak i cyfry są symbolami, ich przyswajanie przebiega jednak w trochę inny sposób. Litery związane są bezpośrednio z językiem, to jest z dźwiękami i słowami. Z tej przyczyny nauka alfabetu jest zazwyczaj związana z rozwojem mowy. Dziecko musi zrozumieć, że np. litera „M” odpowiada dźwiękowi [m] i występuje np. w słowie „mama”. Z kolei cyfry mają znaczenie ilościowe. Co to znaczy? Na przykład symbol „3” jest konkretną liczbą przedmiotów. W praktyce po prostu jest tak, że dla wielu dzieci łatwiejsze jest rozumienie ilości (liczb) niż dźwięków powiązanych z literami. Z tej przyczyny te dwa wątki (litery i cyfry) należy prowadzić równolegle, ale z uwzględnieniem ich odmiennych funkcji i różniących się od siebie sposobów nauki.
Nauka liter i cyfr przez zabawę
Dzieci uczą się najlepiej, gdy w przedmiot nauki są zaangażowane emocjonalnie i poznawczo. Najlepszym sposobem takiego zaangażowania dziecka jest zabawa. Należy podkreślić, że nauka liter i cyfr nie musi przypominać szkolnych ćwiczeń i nie musi być dla małego dziecka nużąca.
Im bardziej swobodna, radosna i kreatywna jest forma nauki, tym większa jest szansa, że dziecko zapamięta nowe symbole i chętnie będzie do nich wracać. Dlatego, zamiast siadać do zeszytu, warto wspólnie układać litery z ciastoliny, grać w gry planszowe z liczeniem, czy bawić się w poszukiwanie „liter dnia” w domu lub na spacerze. Klocki z literami i cyframi są także bardzo dobrym pomysłem na taką zabawę/naukę.
Dlaczego zabawa, a nie nauka?
Zabawa aktywuje wiele obszarów mózgu jednocześnie. Jakie?
- ruch;
- emocje;
- zmysły;
- wyobraźnię.
W trakcie zabawy maluch nie tylko szybciej się uczy, ale także na dłużej utrwala zdobytą wiedzę. Zabawa daje maluchowi bardzo istotne dla niego poczucie sprawczości i radości z działania. Wpływa to pozytywne na jego nastawienie do nauki, jako procesu zdobywania umiejętności i wiedzy. Kiedy dziecko bawi się literkami w kąpieli, układa cyfry z magnesów, czy tworzy „własną księgę liczb”, nie czuje presji, tylko samodzielnie eksperymentuje, powtarzając czynności, sprzyjające takiej nauce.
Pamiętaj!
Nie sugeruj się przechwałkami znajomych, że ich dzieci czytają płynnie w trzech językach od 2 roku życia, a w wieku 5 lat nauczyły się liczyć logarytmy. Nie poddawaj się presji niemądrego gadania. Pozwól swojemu dziecku rozwijać się w swoim własnym, indywidualnym tempie. Najważniejsze jest, by pozwolić swojemu dziecku na realizowanie własnej ciekawości, nie narzucając mu czegoś, co "powinno być, bo tym się chwalą inni". Pamiętaj, że cierpliwość i systematyczność jest drogą do pełnego sukcesu.
W jaki sposób dziecko uczy się literek i cyferek
W sposób naturalny dziecko przyswaja najlepiej wiedzę. Kiedy widzimy, że maluch przejawia zainteresowanie i chciałby na przykład wiedzieć, na jaką literkę zaczyna się Mama, a na jaką Tata - to trzeba mu te litery pokazać. Literki można napisać na mące wysypanej na tacę, albo na piasku w piaskownicy. Można też je ułożyć z jakichś rzeczy codziennego użytku, np. z dwóch widelców odpowiednio ułożonych można ułożyć literę „T” jak tata.
Nauka cyferek może być jeszcze bardziej intuicyjna. Jeśli dużo się z dzieckiem jeździ autobusami, tramwajami świetna jest nauka ceferek z obserwacji numerów linii, którą się jedzie z dzieckiem. Cyfry można też układać z makaronu albo można pokazywać numery stron w książce czytanej wspólnie z dzieckiem.
Od jakich liter zacząć? Najprościej jest zacząć od dużych liter, drukowanych. Można zacząć od litery A i podążać dalej zgodnie z alfabetem, ale można też zacząć od litery kojarzącej się dziecku z czymś, co maluch dobrze zna – np. „m” jak mama, „t” jak tata czy „m” jak miś albo „a” jak autko. Można też posłużyć się skojarzeniami, takimi np. jak: „o” jak oko, „n” jak nos, czy „p” jak pies.
Uwaga!
Pierwsze uczenie rozpoznawania liter i cyfr nie jest żadną konkurencją do edukacji przedszkolnej dziecka. Według definicji bowiem edukacja przedszkolna ma na celu wszechstronny rozwój dziecka w sferze fizycznej, emocjonalnej, społecznej i poznawczej. Edukacja przedszkolna wprawdzie dotyczy dzieci w wieku od 3. do 6. lat, ale jak widać, jest pojęciem znacznie szerszym od nauki rozpoznawania pojedynczych liter i cyfr.
