Często nie zdajemy sobie sprawy jak ważną rolę w naszym życiu i funkcjonowaniu w świecie odgrywa pamięć. Dzięki niej nie tylko zapamiętujemy różne informacje, ale przede wszystkim wiemy kim jesteśmy, rozpoznajemy osoby i miejsca, identyfikujemy się z nimi lub nie. Pamięć jest nie tylko skarbnicą naszej wiedzy, lecz również naszej osobowości, pozwala nam poznawać siebie i otaczający świat.
(123rf.com @ Pamięć małego dziecka)
Umysł ludzki to bardzo skomplikowana struktura, w której mieści się m. in. pamięć. Możemy ją podzielić na dwa rodzaje: pamięć krótkotrwałą - napływające informacje zapamiętujemy, ale tylko na chwilę i pamięć długotrwałą – gdzie składowane i przechowywane są wspomnienia, uczucia i doświadczenia itd. Pamięć małego dziecka mniej więcej do 2 roku życia jest pamięcią krótkotrwałą. Dodatkowo w wieku dorosłym nie pamiętamy zupełnie pierwszych 2-3 lat naszego życia – naukowcy nazywają to zjawisko amnezją dziecięcą. Jak zatem kształtuje się i rozwija pamięć małego dziecka?
Pamięć małego dziecka – jak się kształtuje?
Pamięć zaczyna się kształtować już w czasie ciąży. Od 25 tygodnia dziecko nie tylko słyszy, ale i zapamiętuje głos i bicie serca matki. Dzięki temu od razu po narodzinach potrafi ją rozpoznać. Niedługo później niemowlę poznaje mamę również po jej zapachu, a w miarę kształtowania się wzroku także po wyglądzie. Tak samo zapamiętuje innych bliskich oraz przedmioty i miejsca ze swojego otoczenia. Początkowo pamięć malucha jest nietrwała, umie on zapamiętać tylko 2 minuty. Dziecko uznaje tylko to co tu i teraz za rzeczywistość. Jeśli jakiś przedmiot, a nawet osoba znikną na dłużej niż 2 minuty, a dziecko zdążyło już się z nimi związać malec będzie odczuwał to jako całkowitą stratę. Dlatego niemowlę zacznie płakać jeśli tylko zobaczy, że mama znika za drzwiami. Dla niego nie istnieje szersza perspektywa, nie ma drugiego pokoju, a mama znika w nicości bezpowrotnie.
Na szczęście pamięć maleństwa szybko się rozwija. Już półroczne dziecko potrafi zapamiętywać widziane przedmioty i rozpoznawać je nawet wtedy, gdy nie widzi ich przez kilka tygodni. Jednak, gdy zniknął na dłużej niż dwa miesiące, zapomni zupełnie o ich istnieniu. Tak samo dzieje się z osobami, dlatego dbaj o to, by bliscy (dziadkowie, ciocie czy znajomi) odwiedzali was co kilka tygodni, jeśli nie chcesz, żeby maluch za każdym razem się ich bał i musiał poznawać od nowa.
Roczne dziecko potrafi już zapamiętywać i odtwarzać zachowania innych. Naśladuje ruchy mamy, powtarza miny po tacie, śmieje się w tym samym czasie co oni, powtarza nawet pojedyncze słowa. Wraz z rozwojem mowy dziecka jego pamięć nabiera szybszego tempa rozwoju. Maluch zapytany przez dorosłego co przed chwilą robił musi to sobie przypomnieć, uświadomić, że się to już działo i zdefiniować daną sytuację, czyli powiedzieć, że np. bawił się klockami. Dzięki temu rozszerza się jego słownictwo, nowe słowa muszą zostać zapamiętane. To co maluch już wie, wpływa na jakość i szybkość kolejnych informacji do zapamiętania. Wykształca się też strategia zapamiętywania, bo dziecko poznaje cały proces, który ułatwia mu szybsze i łatwiejsze zapisywanie w pamięci określonych słów, doświadczeń i sytuacji.
Pamięć dziecka jest w pełni ukształtowana w wieku ok. 15 lat, ale można ją rozwijać w aspektach takich jak jej pojemność, wiedza czy strategie zapamiętywania przez całe życie.
Pamięć małego dziecka – amnezja dziecięca
Amnezja dziecięca dotyczy pierwszych 2-3 lat życia człowieka, z których nie ma on zupełnie żadnych wspomnień. Przede wszystkim wynika to z tego, że dziecko ma jeszcze niedojrzały układ nerwowy, który nie potrafi przetwarzać docierających do niego bodźców. Skoro ich nie przetwarza to również i nie gromadzi, ani nie przechowuje, dlatego nie są one w ogóle zapamiętywane. Niektórzy psychologowie twierdzą również, że jest to swoisty system obronny człowieka, który ma na celu uchronienie go przed traumatycznymi doświadczeniami z dzieciństwa. Nie chodzi tu o jakieś tragedie, ale o wszystkie sytuacje, które dla dziecka są pierwsze i mogłyby być przez to zapamiętane jako straszne i przerażające. Amnezja ma go zabezpieczyć przed wspomnieniami o nowo poznanej rzeczy czy osobie, której np. w pierwszej chwili się bał.
Pamięć małego dziecka – jak ją wspierać?
- Codzienne rytuały - Dziecko lepiej wszystko zapamiętuje, gdy to się powtarza, dlatego lubi gdy mu czytasz ulubioną bajkę (setny raz tę samą). Czuje się też pewniej i bezpieczniej, gdy wie co stanie się dalej, czyli zna dalszy ciąg nie tylko bajki, ale również codziennych sytuacji. Z tego powodu pielęgnowanie rytuałów jest takie ważne. Dziecko wtedy wie, że po zabawie jest kolacja, potem się myje i kładzie spać. Gdy ten rytm zostaje zaburzony, nawet przez przyjemne rzeczy takie jak wizyta u babci lub przedłużony spacer, dziecko zaczyna marudzić, czuje się niekomfortowo, bo traci poczucie bezpieczeństwa i pewności. Może nawet odczuwać strach, bo nie wie co się teraz stanie. Woli to co już zna, od czegoś nowego, bo tamto pamięta, a tego nie może przypisać do żadnej znanej mu kategorii.
- Czytanie książeczek, uczenie wierszyków i piosenek – Nauka na pamięć tekstów również ma związek z powtarzalnością. Dzięki powtarzaniu tekstu dziecko go zapamiętuje, co pozwala mu na przewidywanie dalszej części i daje mu poczucie bezpieczeństwa. Nie kupuj dziecku co chwila nowych książeczek i zabawek. Malec woli to co zna, od tego co jest nowe, a przez to niepoznane i być może niebezpieczne. Woli przewidywalność, bo przecież wszystko czego doświadcza jest dla niego nowe, a nadmiar nieznanych bodźców wcale mu nie pomaga w poznawaniu tego świata.
- Dbanie o dobry sen i aktywność – Wypoczęte i pełne energii dziecko łatwiej i chętniej się uczy oraz zapamiętuje zdobyte umiejętności. W czasie snu mózg się regeneruje i utrwala wszystkie nabyte w ciągu dnia informacje.
ZOBACZ RÓWNIEŻ:
Piosenki zimowe dla dzieci TOP 5>>
Jak rozwijać pamięć dziecka, czyli gry Memory>>
