Dlaczego młodzież ogląda pornografię – motywatory, oraz prewencja debiutu w młodym wieku.

Dlaczego pornografia jest tak interesująca?

Zainteresowanie seksualnością wraz z wchodzeniem w wiek dojrzewania jest zdrową, oraz normalną cechą rozwojową. Rozwój trzeciorzędowych cech płciowych (biust, owłosienie ciała, zmiany w obrębie sylwetki, mutacja głosu),  łączy się ze wzrostem ciekawości związanej z anatomią drugiej i własnej osoby. Zainteresowanie płcią przeciwną, jak i własną często podsycane jest panującymi kanonami piękna, ekspozycją ciała, zmianami hormonalnymi, a co za tym idzie naturalną eksploracją seksualności. O tyle, o ile rozmowy z rodzicami w wieku nastoletnim często wiążą się z ogromnym dyskomfortem – eksploracja na własną rękę, czy też w grupie rówieśniczej zdaje się o wiele bardziej przystępna. Ciekawość ta często pojawia się we wcześniejszych etapach rozwojowych, choć rzadko związana jest z pociągiem seksualnym. Dzieci, które we wczesnym wieku miały do czynienia z treściami pornograficznymi, ze względu na niski poziom zrozumienia tematu wykazują się wyższymi poziomami ciekawości, co może wpływać na częste wracanie do filmów dla dorosłych. Z drugiej zaś strony o wiele łatwiej będzie im rozmawiać na ten temat, a co za tym idzie – interpretować sygnały z ich strony będąc rodzicem.

Jakie są motywatory sięgania po pornografię przez nastolatków, oraz jak temu zapobiegać?

Głównymi motywatorami opisywanymi przez badaczy zgłębiających temat motywowania oglądania pornografii wśród młodych osób są:

1) Ciekawość, a konkretniej brak jej zaspokojenia. Nastolatkowie często krępują się rozmawiać na takie tematy z rodzicami, niekiedy również w grupie rówieśniczej. Brak odpowiedzi na temat nurtujący osobę młodą może prowadzić do budowania bariery w danej tematyce między dzieckiem, a rodzicem, która w późniejszych etapach rozwoju psychoseksualnego często jest wzmacniana. Nawet przy otwartej rozmowie na temat seksu temat może okazać się niewyczerpany, dlatego kluczową rolą opiekuna jest przejęcie inicjatywy budując atmosferę otwartości, oraz sporadyczne wracanie do tematu badając, czy nie pojawiły się w tym obrębie nowe pytania. Jeśli rodzic nie czuje się wystarczająco kompetentny, żeby wyczerpać temat – polecana jest konsultacja psychologiczna, lub wskazanie odpowiednich źródeł treści psychoedukacyjnych – tych bezpiecznych, tworzonych przez specjalistów w danej dziedzinie.

2) Poczucie osamotnienia, które dotyka coraz częściej nie tylko nastolatków, ale i osoby dorosłe. Brak wsparcia ze strony opiekuna, czy odrzucenie środowiskowe, to coś, do czego ciężko jest się przyznać. Samotność definiowana jest jako „brak połączenia z innymi, albo konkretniej nieprzyjemne doświadczenie, w którym sieci społeczne i socjalne jednostki nie zaspokajają jej potrzeb w znaczący sposób.” (Perlman, D. Peplau, A., 1981). Brak poczucia przywiązania do drugiej osoby wzmaga poszukiwanie alternatywnych źródeł zaspokojenia, lub zmniejszenia deficytu/skutków jej braku. W związku z tym osoby samotne często zaspokojenia będą szukały na portalach społecznościowych, angażując się w relacje wirtualne, czy przenosząc potrzeby poznawcze na treści o charakterze seksualnym, rozładowując w ten sposób napięcie, oraz odczucie deficytu. Rozwiązania te natomiast rzadko przynoszą pełne zaspokojenie, co prowadzi do coraz częstszego korzystania z nich, w celu przyniesienia tymczasowej ulgi. W związku z tym rysuje się bardzo prosty schemat, jeśli osoby, które są dla mnie ważne nie zaspokajają moich potrzeb, może zrobi to ktoś przypadkowy? A, że Internet znany jest ze swojej pozornej anonimowości – sięganie po seks kamerki, czy sexting (wymiana zdjęć o charakterze erotycznym) zdaje się być łatwym sposobem. Jako prewencja – kluczowe będzie wspieranie budowania szerokiej siatki znajomości, a zatem otwartości na innych u dziecka, jednocześnie podkreślając siłę relacji, takich jak przyjaźń, czy rodzina. Z drugiej zaś strony warto edukować na temat niebezpieczeństw w sieci, oraz budować atmosferę otwartości.

3)      Kolejnym motywatorem jest nuda, czyli brak odpowiedniego zagospodarowania czasu. Brak zaangażowania poznawczego, „poczucie chęci, a zarazem brak możliwości zaangażowania się w satysfakcjonującą czynność” (Eastwood, J., et al., 2012), czyli nuda często wynika z braku wsparcia ze strony rodzica w odkrywaniu swoich talentów przez nastolatka, czy też wspierania w kultywowaniu pasji. Warto natomiast zwrócić uwagę na fakt, że zarazem brak zajęcia, jak i przeciążenie poznawcze, czyli zbyt duża liczba obowiązków w stosunku do czasu wolnego mogą wpływać na sięganie po treści pornograficzne. Zbyt napięty grafik prowadzi do budowania napięcia, które może być odreagowywane przykładowo przez masturbację.

4) Brak zaangażowania w życie rodzinne, czyli budowanie strefy tabu w odniesieniu do niektórych tematów, lub wręcz przeciwnie – normalizacja nadmiernej ekspozycji. Stereotypowo, przy spotkaniach rodzinnych tematu polityki się nie porusza, żeby uniknąć niepotrzebnych nieporozumień. Budowanie schematu ignorowania konkretnych tematów może być dla dziecka jasnym wyznaczeniem granic, zamykając tym samym przestrzeń do rozwoju i eksploracji osoby młodej w życiu rodzinnym. Negatywne komentarze rodziców odnośnie wiadomości telewizyjnych, czy też stronnicze rozmowy z innymi członkami rodziny blokuje pewne sfery komunikacyjne. Osoba młoda często traktuje tego typu sygnały, jako atak na swój własny światopogląd, oraz wykluczenie rodzinne. Rodzina jest komórką życia psychospołecznego, w której nastolatek wykształca sobie system wartości moralnych. Nadmierna ekspozycja nagości wśród członków rodziny, przypadkowo wspólne kąpiele, czy oglądanie filmów ze scenami o charakterze seksualnym (dramaty, thrillery, itp.) również może motywować pociechę do eksploracji świata seksualności. Kluczowe jest zatem budowanie atmosfery odpowiedniej dla wieku dziecka, oraz otwartości względem rozmowy „bez tabu”.

5) Stymulacja wizualna - dla ludzkiego oka niektóre obiekty w naturalny sposób są atrakcyjniejsze, zwiększając tym samym koncentrację wokół nich. Zaspokojenie tego typu stymulacji możemy realizować między innymi oglądając treści związane z nagością, czy ciałem ludzkim. Koncentracja na nagości jest dla naszego oka naturalna, a szczególnie atrakcyjna dla chłopców, którzy silniej odczuwają tego typu stymulację (Bancroft, J., 2009). Duża różnorodność treści, typowa czy to dla aplikacji takich jak TikTok, czy Instagram jest widoczna też na stronach z pornografią. Oglądanie tego typu treści wywołuje silne reakcje chemiczne w mózgu, które są charakterystyczne dla układu nagrody (co jest widoczne również w mechanizmie uzależnienia).

6) Brak miłości i intymności, czyli stymulacji zewnętrznej, która może być zapewniona przez opiekuna, znajomych, wczesne relacje. Wchodząc w relacje romantyczne od najmłodszych lat przyzwyczajamy się do uczucia bliskości. W trakcie przytulania wydziela się wiele endorfin, brak odpowiedniej stymulacji ze strony osób bliskich, podobnie jak w przypadku samotności może się wiązać z poszukiwaniem stymulacji wizualnej, którą osoby młode często odnajdują w filmach pornograficznych.

7) Presja rówieśnicza, czyli dorównanie rozwojowi psychofizycznemu osobom w swoim wieku. Nastolatkowie często rozmawiając z kolegami z klasy czują się niewystarczająco wyedukowani. Ich ciekawość, a zarazem niewiedza w dziedzinie seksualności, regularnie podsycana przez rówieśników może zwiększać frustrację i ciekawość, szukając szybkiego sposobu na edukację seksualną. Część z nich odnajduje ją w filmach dla dorosłych, wyciągając z nich treści i lekcje, którymi mogą się podzielić zaskakując tym samym znajomych. Jak zmniejszyć wpływ presji rówieśniczej na dziecko? Kluczowe zdaje się być budowanie zdrowej samooceny, która nie zostaje podważona przez inne osoby (Debroy, L., 2015). Rozwój psychoseksualny dzieci często jest przyspieszony ze względu na szeroki dostęp do treści, zaspokojenie ciekawości, oraz motywowanie do rozmowy, zamiast stymulacji wzrokowej pozwoli na wykształcenie sobie zdrowej postawy względem pornografii.

Bartłomiej Pisarski z Centrum Terapii Haak  

Zobacz też:

Uzależnienie od pornografii

Współczesna perspektywa na pornografię

Bancroft, J., (2009). Human Sexuality and its Problems, 3^rd ed. London: Churchill Livingstone.

Debroy L. (2015). Here’s How Kids Become Addicted to Porn. ETimes. Dostęp: 10 lipca, 2022. https://timesofindia.indiatimes.com/life-style/relationships/parenting/heres-how-kids-become-addicted-to-porn/articleshow/46917604.cms

Eastwood, J., Frischen, A., Fenske M. J., Smilek, D. (2012) The Unengaged Mind: Defining Boredom in Terms of Attention.” Perspectives on Psychological Science 7 (5): 482-295

Perlman, D., Peplau, A. (1981). Toward a Social Psychology of Loneliness. In Personal Relationships: 3. Relationships in Disorder, edited by R. Gilmour and S. Duck, 32-56. London; Academic Press

Sabina, C., Wolak, J., Finkelhor, D. (2008). The nature of Dynamics of Internet Pornography Exposure for Youth. CyberPsychology & Behaviors