Aparaty ruchome u dzieci - dlaczego warto je nosić i dlaczego warto rozpocząć leczenie ortodontyczne jak najwcześniej

Skuteczność aparatów ruchomych jak i zasadność ich zakładania omówiona została w artykule „Czy aparaty ortodontyczne ruchome skutecznie leczą wady zgryzu u młodszych dzieci?”. Należy jednak rozwinąć i omówić temat dlaczego warto przykładać wagę do ich regularnego noszenia i pilnować w tym zakresie nasze dzieci, a nie traktować aparatu ruchomego jako „zbędną konieczność”.

Tylko aparaty ruchome u dzieci rosnących mają zdolność przebudowy kości. Jeżeli odpowiednio wcześnie zadziałamy, możemy pokierować wzrostem szczęk tak, aby uzyskać zadowalający efekt ustawienia zębów, czyli prawidłowy zgryz. Żaden aparat stały nie jest w stanie działać na kości. Przesuwa zęby w już uformowanym podłożu kostnym i nie może wyleczyć wad powstałych np. na skutek predyspozycji genetycznych. Kiedy do ortodonty trafi już dziecko „nierosnące” lub osoba dorosła, z uformowanym układem kostnym czasami jedyną możliwością uzyskania prawidłowego zgryzu może być zabieg chirurgiczny. Należy pamiętać, że wraz ze wzrostem dziecka niekorygowana wada najczęściej ulega pogłębieniu. Jeżeli jednak podejmie się leczenie dużo wcześniej, czyli już u kilkuletniego dziecka, aparatem ruchomym, można uniknąć operacji lub długotrwałego leczenia w przyszłości. Częstą przyczyną powstawania wady zgryzu bywają również tzw. parafunkcje. Są to nawyki, które niekorzystnie wpływają na wzrost i rozwój uzębienia i kości, np. ssanie palca, obgryzanie paznokci, nagryzanie ołówka. Również dysfunkcje, czyli nieprawidłowe połykanie, oddychanie, mogą nasilać lub nawet powodować powstanie poważnych wad zgryzu. Lecząc aparatami ruchomymi mamy możliwość wmontowania dodatkowych elementów, które zapobiegną wpływaniu złych nawyków na rozwój zgryzu, a ponadto nauczą dziecko nawyków prawidłowych.

Aparat ortodontyczny ruchomy tak jak aparat stały jest wykonywany indywidualnie dla każdego pacjenta. Do wykonania są potrzebne modele gipsowe, które mogą powstać po pobraniu wycisku, czyli odbiciu zębów na specjalnej łyżce wyciskowej w plastycznej masie) i jest to praktycznie jedyna nieprzyjemna niedogodność przy wykonywaniu aparatu ortodontycznego jak i w samym procesie leczenia.  Aparat ruchomy można wykonać już u dzieci 4-5 letnich. Jedynymi warunkami są chęć noszenia , możliwość współpracy pacjenta przy pobieraniu wycisku oraz odpowiednia ilość zębów, które utrzymałyby aparat.

Należy pamiętać, że nawet jeżeli nie ma możliwości lub potrzeby  wykonania aparatu, wizyta i konsultacja u ortodonty w tym wieku może być już bardzo ważna, ze względu na przeszkody, które można usunąć nawet w domu, pozbywając się chociażby szkodliwych nawyków za pomocą ćwiczeń. Dlatego nie warto odkładać pierwszej wizyty kontrolnej.

Do rozpoczęcia leczenia aparatem ortodontycznym  zęby powinny być wyleczone, musi być również wykonane zdjęcie pantomograficzne, czyli przeglądowe zdjęcie całego uzębienia, celem diagnostyki dodatkowej.

Mały pacjent otrzymuje gotowy aparat już na drugiej lub trzeciej wizycie w gabinecie ortodontycznym. W dobie nowoczesnych technik dziecko ma możliwość wyboru nieograniczonej ilości kolorów aparatu, jak również może mieszać kolory ze sobą, a nawet zażyczyć sobie dodatek brokatu. Także u małych dzieci sam proces leczenia może przyjąć pewną formę zabawy gdzie namawiamy dziecko na regularne noszenie aparatu i odbywanie wizyt kontrolnych u pani doktor lub pana doktora.

Aparat taki, powinien być noszony około 14-16 godzin lub tylko na czas snu – zależy od zaleceń lekarskich i planu leczenia. Aby leczenie przynosiło zakładane rezultaty wymagana jest dyscyplina w noszeniu, ale niewątpliwym plusem jest to,  że dziecko na większość część doby może taki aparat zdjąć, po prostu odpocząć. Kolejną zaletą jest to, że w trakcie adaptacji do aparatu i jego noszenia dyskomfort związany z uciskiem na zęby jest o wiele mniejszy, niż  w przypadku założenia stałego aparatu. Nie pojawia się ból, jedynie wrażenie ucisku i to zazwyczaj w początkowej fazie noszenia aparatu lub jego rozkręcenia tj. zmiany rozmiaru, które wykonujemy zgodnie z zaleceniem lekarza sami w domu. Czyszczenie i przechowywanie aparatu również nie wymaga wiele czasu, czy specjalnych zabiegów.

Wizyty kontrolne nie są bolesne, nie trwają długo jeżeli mały pacjent współpracuje i solidnie nosi aparat na co dzień. Jedynym obowiązkiem rodzica jest systematyczne przekręcanie śruby specjalnym kluczykiem, w sposób i z częstotliwością zaleconymi przez lekarza. Aparat wówczas rozszerza się bądź zmienia kształt w ten sposób, aby odpowiednio wpływał na wzrost i przebudowę szczęk. Należy też pamiętać o regularnym odbywaniu wizyt kontrolnych.

Niektóre aparaty ruchome  należy nosić na noc  i powinien być zakładany na 1-2h przed samym snem. W aparacie oczywiście należy spać,  mówić. Zwłaszcza mówienie w aparacie jest ważne, ponieważ pomaga mu w działaniu- aparat poprzez nacisk na niego mięśni, modeluje i dostosowuje kości szczęk do siebie.

Aparat ruchomy niejednokrotnie nie wyeliminuje w całości wady zgryzu tj. nie ustawi zębów idealnie i będzie konieczna kontynuacja leczenia z wykorzystaniem stałego aparatu ortodontycznego. Leczenie aparatem stałym trwa wtedy znacznie krócej  Mogą pozostać nieprawidłowości w postaci rotacji, drobnych stłoczeń. Warto zdecydować się na jak najwcześniejsze rozpoczęcie leczenia ortodontycznego aparatem ruchomym, gdyż będzie to skutkowało  w etapie późniejszym tylko koniecznością (i to nie zawsze) niewielkiej korekty kosmetycznej aparatem stałym, gdyż wada główna zostanie wyleczona aparatem ruchomym. Często poprawne leczenie aparatem ruchomym jest to jedyna możliwość, aby dziecko w przyszłości, jako osoba dorosła, mogło cieszyć się idealnym zgryzem.

Dr Jakub Ligęza – specjalizujący się w dziedzinie ortodoncji, Klinika Pro Ortodont